Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ...!

Πόντος είναι μια ελληνική λέξη για τη θάλασσα.
Αναφέρεται στις ακτές του Εύξεινου Πόντου (η φιλική θάλασσα), στα λατινικά λέγετε, η Μαύρη Θάλασσα.
Ειδικότερα, ο Πόντος είναι μια αναφορά στις νοτιοανατολικές ακτές της
Μαύρης Θάλασσας της Μικράς Ασίας.
Οι Ελληνικοί δεσμοί σε αυτήν την περιοχή επιστρέφουν στους προϊστορικούς χρόνους στις ημέρες Ιάσων και των Αργοναυτών στην αναζήτησή τους για το χρυσόμαλλο δέρας.
Οι φυλές των βουνών στον Καύκασο, για αιώνες, έχουν χρησιμοποιήσει τα δέρματα προβάτων, που τα τέντωναν στα ποτάμια, για να πιάσουν τους μικροσκοπικούς κόκκους του χρυσού.

Στους ιστορικούς χρόνους, η Σινώπη ήταν η πρώτη πόλη που ιδρύθηκε από τους αποίκους της Μιλήτου (μια από τις Ιόνιες πόλεις) το 785 π.Χ..
Αργότερα, οι άποικοι της Σινώπης ίδρυσαν την Τραπεζούντα το 756 π.Χ. και
πολλές άλλες πόλεις συμπεριλαμβανομένων της Αμισσού (Σαμψούντα), Κοτύορας, Κερασούντας και Διόσκουρων (Σοχούμι, Γεωργία).

Οι Ελληνικές πόλεις ξεφύτρωσαν όλες γύρω από τη Μαύρη Θάλασσα.
Μετά από τις εγκαταστάσεις της ακτής, η ενδοχώρα, επίσης, έγινε εντελώς Ελληνική, μια διαδικασία που ολοκληρώθηκε με την κατάκτηση της Μικράς Ασίας από τον Μέγα Αλέξανδρο προς το τέλος του 4ου αιώνα π.Χ..
Κάτω από τη δυναστεία του Μιθριδάτη που ιδρύθηκε, ο Πόντος άκμασε ως μεγάλο εμπορικό και εκπαιδευτικό κέντρο.
Ήταν στους ρωμαϊκούς χρόνους όταν ο απόστολος Ανδρέας, έφερε το χριστιανισμό στον Πόντο.
Με το τμήμα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας ο Πόντος έγινε μέρος της ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, και αργότερα έγινε γνωστός ως Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Όταν η Κωνσταντινούπολη έπεσε στους ιππότες της τέταρτης σταυροφορίας το 1204, ο Μέγας Αλέξιος ο Κομνηνός καθιέρωσε την Τραπεζούντα σαν ένα προμαχώνα του Ελληνισμού που διήρκεσε για 257 έτη.
Το καθαιρεθέν βυζαντινό αυτοκρατορικό βασίλειο κινήθηκε προς τη Νίκαια και περίμενε την ευκαιρία να επιστρέψει στην Κωνσταντινούπολη, την οποία έκαναν το 1204 πρωτεύουσα του Βυζαντίου.

Το κέντρο του Ποντιακού Χριστιανισμού, το μοναστήρι Παναγία Σουμελά (η Κυρία υποστήριγμά μας), στα βουνά της περιοχής της Τραπεζούντας ιδρυόμενο το 386 μ.Χ., έφθασε στην αιχμή του κάτω από τη δυναστεία των Κομνηνών.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΓΛΩΣΣΑΣ...!

Η γεωγραφική και γλωσσική απομόνωση του Πόντου, οδήγησε στη διατήρηση αρκετών αρχαϊκών στοιχείων, όπως:
Η προφορά του η ως ε.
Π.χ. πεγάδιν=πηγάδι, κεπία=κήποι, νύφε=νύφη, εμέτερον = ημέτερον.

Η χρήση ψιλών συμφώνων (κ,π,τ) αντί δασέων (χ,φ,θ), ένδειξη της Ιωνικής προέλευσης της διαλέκτου.
Π.χ. ασπαλίζω=ασφαλίζω, σπίγγω=σφίγγω.
Η χρήση του Ιωνικής προέλευσης ‘κι<οὐκὶ=οὐχί, αντί για το νεοελληνικό δεν<οὐδέν.

Η διατήρηση πολλών αρχαϊκών στοιχείων στο τυπικό της γλώσσας, με χαρακτηριστικότερη την προστακτική των ρημάτων.
Π.χ. γράψον=γράψε, άψον (του ρ. άφτω<ἀνάπτω)=άναψε, ποίσον (<ποίησον)=φτιάξε.

Η διατήρηση πολλών αρχαϊκών στοιχείων στο λεξιλόγιο.
Π.χ. σεύτελον(<ιων. σεῦτλον)=τεύτλον, ξύγαλαν<οξύγαλαν=γιαούρτι.
Η διατήρηση του γένους ονομάτων. Π.χ. η τραγωδία=το τραγούδι.

Η απομόνωση αυτή επέδρασε και στη μη περαιτέρω εξέλιξη διάφορων γλωσσικών τύπων, οι οποίοι μετεξελίχθηκαν στα νεοελληνικά, και σε άλλες αλλαγές, όπως:
Η διατήρηση ασυνίζητων τύπων.
π.χ. καρδία=καρδιά, λαλία=λαλιά, παιδία=παιδιά, ψωμία=ψωμιά, χωρίον=χωριό.

Αναπτύχθηκαν ακόμη φθόγγοι οι οποίοι δεν υπάρχουν στα νεοελληνικά, ενώ άλλαξε και η προφορά ορισμένων γραμμάτων, όπως:
Η συνίζηση των φωνηεντικών συμπλεγμάτων ια και εα, εξελίχθηκε στον φθόγγο ä, που προφέρεται ως φωνήεν μεταξύ του ε και του α.
π.χ. όλä=όλα, οσπίτä=σπίτια, λεοντάρä=λιοντάρια, τραγωδ΄äνος=τραγουδιστής, κιφάλä=κεφάλια, θέλετ’ äτο<θέλετε ατό=θέλετε αυτό, το θέλετε, ομ΄äζω<ομοιάζω=μοιάζω.

Η συνίζηση του φωνηεντικού συμπλέγματος ιο, εξελίχθηκε στον φθόγγο ö, που προφέρεται ως φωνήεν μεταξύ του ε και ο.
π.χ. τελ΄öνω=τελειώνω, ĥ΄öνιν=χιόνι.

Το γράμμα σ όταν ακολουθείται από κε ή κι προφέρεται ως š, δηλαδή ως παχύ σ.
π.χ. šκεπάζω, šκίζω, šκύλος.

Το γράμμα χ όταν ακολουθείται από ε ή ι προφέρεται ως ĥ, δηλαδή ως παχύ σ. Π.χ. ĥέρι, ĥαιρετώ, ĥίλä=χίλια.

Διαφορετική προφορά παρατηρείται και στα γράμματα:
ζ που προφέρεται ως ž, δηλαδή ως παχύ ζ. π.χ. χαλάžä=χαλάζια, žαγκώνω=σκουριάζω.
ξ που προφέρεται ως κ+š (παχύ σ). π.χ. κšύνω<εκĥύνω=χύνω.
ψ που προφέρεται ως π+š (παχύ σ). π.χ. πšη=ψυχή.

ΧΟΡΟΙ...!

Οι ποντιακοί χοροί είναι ανεξάντλητοι και δύσκολα μπορεί να τυποποιηθούν, αφού χορεύονται σε αμέτρητες παραλλαγές. Παρακάτω θα βρείτε μερικά ενδιαφέροντα στοιχεία, που θα βοηθήσουν τους έμπειρους χορευτές, να εμβαθύνουν περισσότερο στο αντικείμενο. Βέβαια, δεν χρειάζεται να γνωρίζει κανείς όλους τους χορούς. Ο καθένας στο χορευτικό μπορεί να κρατήσει, απλά, ότι του αρέσει και ότι πράγματι θέλει να μάθει. Σημασία έχει να ζει κανείς "τη χαρά του χορού".

Ονομασία (-ίες) Περιοχή / Παρατηρήσεις
1. Ανεφορίτσας: Χορός της Γαλίαινας (ευρύτερη περιοχή Ματσούκας-Τραπεζούντας) μια μορφή σερανίτσας με μονό τικ
ή Κιζέλα: Πήρε την ονομασία από τους στίχους του τραγουδιού "Κόρη κατήβα σο μαντρίν ελλύεν η κιζέλα"
2. Από παν και κα: Χορός της περιοχής Ματσούκας Τραπεζούντας που χορευότανε επιτόπια με μικρά πηδηχτά βήματα με πιάσιμο από τη μέση
ή Καπικεέτκον: Όπως ονομαζόταν ο χορός στην περιοχή της Λιβεράς και χορευόταν με το σκοπό "εσκέρτε ο Γακούπ Αγάς"
ή Αγκαλιαστόν: Η ονομασία του Χορού στην Γαλίαινα (Ματσούκα)
3. Από πάν και κα Χορός του Αγ-Ταγ-Μαντέν, περιοχή που βρίσκεται κοντά στην Αγκυρα (εσωτερική μετανάστευση στις αρχές του 1800 από την Αργυρούπολη)
ή τικ: Χορός που πιάνονταν από τους ώμους όπως το κότσαρι.Κάτι ανάμεσα σε χασαποσέρβικο και τικ.
4. Αλματσούκ Χορός της περιοχής Καρς
ή Αρματσούκ:
5. Ατσιαπάτ: Χορός που χορευότανε στα Πλάτανα κωμόπολη Δυτικά της Τραπεζούντας (στα τούρκικα ονομάζεται Akcapat) απ’όπου πήρε και το όνομά του. Την ίδια ονομασία συναντάμε και στην Ματσούκα, όπου χορευότανε και από γυναίκες
6. Γέμουρα: Χωριό ανατολικά της Τραπεζούντας. Στην περιοχή Σεβάστειας χορευόταν σαν μία μορφή Τρυγώνας Στα χωριά μεταξύ Γέμουρας - Τραπεζούντας χορευόταν σαν παραλλαγή του εταιρέ.
7. Γετίερε: Χορός της Αργυρούπολης του Πόντου
ή Γεντίαρατς: Σημαίνει χορός των 7 διαγωνιζομένων γεντί=εφτά, αρατς=διαγωνισμός
ή Γαντίαρα: Σημαίνει εφτά μικρά δρομάκια γεντί= εφτά, αρά =μικρός δρόμος
8. Γιουβαρλαντούμ: Σημαίνει κατρακύλισμα. Χορός των περιοχών Αγ-Νταγ-Μαντέν και Σαμψούντας. Χορεύεται σε παραλλαγές με διαφορετική μουσική και σε άλλες περιοχές του Πόντου όπως, Αργυρούπολη & Πάφρα Ο πρώτος κρατάει μαντήλι και κάνει λαβύρινθο

9. Διπάτ: Το όνομα του χορού στην Τραπεζούντα. Πήρε το όνομά του από τα δύο επιτόπια πατήματα.



ή Γιαβαστόν: Σημαίνει αργός χορός
ή Κοδεσπενιακόν: Χορός της οικοδέσποινας
ή Ομάλ Τραπεζούντας: Το όνομα του χορού στην Ελλάδα
10. Διπλόν Κότς: Λέγεται ότι έχει την προέλευση του από την Αρμενία
ή Τριπάτ: Η ονομασία πάρθηκε από τρία επιτόπια πατήματα της φτέρνας
11. Διπλόν ομάλ: Χορός της Περιοχής του Κιουμούς Μαντέν (Μεταλλείο Σίμ) παραλλαγή του Κοτσιχτόν Ομάλ
12. Εταιρέ: Πήρε το όνομά του από τον στίχο του τραγουδιού "πέρνιξον με έταιρε". Χορευότανε στην Τραπεζούντα.
13. Θανατί λάγκεμαν: Χορός της περιοχής Πάφρας. Είναι ο χορός με τον οποίο αυτοκτόνησαν οι κοπέλες που ήταν κλεισμένες στο κάστρο του ποταμού Αλυ για 48 ημέρες.
14. Θύμιγμα: Τελετουργικός χορός του γάμου. Χορεύεται από εφτά ζευγάρια με πρώτο το ζευγάρι των νεόνυμφων, και ένα μόνο (τέκ), κρατώντας λαμπάδες
ή Εφτά ζευγάρια και το τέκ: Πήρε το όνομά του από τους στίχους του τραγουδιού "εφτά ζευγάρια και το τέκ κρατούνε τη λαμπάδα"

15. Καλόν κορίτς: Χορός της περιοχής Ματσούκας Τραπεζούντας. Μία μορφή σερανίτσας που πήρε το όνομα από τον στίχο του τραγουδιού "Καλόν κορίτς, καλόν κορίτς, καλόν κ’εβλοημένον"



ή Παπόρ: Πήρε την ονομασία από τον στίχο του τραγουδιού "Μάνα τέρεν το παπόρ ντ' άσκεμα κουνίεται"
16. Κελ κίτ: Σημαίνει "έλα και φύγε" Κωμόπολη στα όρια Σεβάστειας-Κολωνίας (Νικόπολις). Ο χορός πάει στα αριστερά
17. Κοριτσί χορόν: (Κισλάρ καϊτεσί) Χορός της περιοχής Πάφρας. Χορεύθηκε το 1680 στο κάστρο του ποταμού Aλυ (Κισλάρ καλέ) και συμβολίζειτο δίλημμα αυτοκτονία ή παράδοσης στους Τούρκους.
18. Κότς: Χορευότανε σχεδόν σε όλο τον Πόντο με παραλλαγέςστο κράτημα των χεριών. Στον Ανατολικό Πόντο κρατιότανε από τις παλάμες ενώ στο δυτικό από τους ώμους όπως το κότσαρι.
19. Κοτσαγκέλ: Χορευότανε στο τέλος της γαμήλιας διασκέδασης. Μ' αυτόν τον χορό αποχωρούσαν οι καλεσμένοι για τασπίτια τους. Ο πρώτος κρατάει το μαντήλι.
20. Κοτσάκι: Αντικριστός ζευγαρωτός χορός της Νικόπολης (καρσιλαμάς)
ή Κετσέκ Κετσέκ: Ο ίδιος χορός με διαφορετική μουσική χορευότανε σε χωριά της Τραπεζούντας
21. Κότσαρι: Χορός της περιοχής Κάρς, που οι χορευτές πιάνονται από τους ώμους.



22. Κοτσικτόν ομάλ: Χορευότανε σε μικρές παραλλαγές σε όλες σχεδόν τις περιοχές του Πόντου, όπου του δίνανε και ανάλογη ονομασία
ή Εμπρ οπίς: Σημαίνει μπρος-πίσω
ή Ομάλι: Η ονομασία στην περιοχή της Νικόπολις
ή Τσαραχότ: Το όνομα του χορού στην περιοχή του Αγ-Νταγ-Μαντέν με μικρή παραλλαγή στα βήματα.
ή Φουλούρ Η ονομασία του χορού σε χωριά της Ματσούκας
ή Αργολαβάς: Η ονομασία του χορού στην Πάφρα
ή Κερασουνταίϊκον: Τα τρία τελευταία ονόματα δόθηκαν στην Ελλάδα
ή Ομάλ Κερασούνταςή Λάχανα Πήρε το όνομα στην Ελλάδα από το τραγούδι 'Λάχανα πουλίμ' λάχανα"
23. Κούσερα: Χωριό κοντά στη Μονή Ιωάννη του Βαζελώνα. Μία μορφή τικ σε γρήγορο ρυθμό με τα χέρια κάτω.
ή Μοσκώφ: Η ονομασία του χορού στην Ελλάδα, χορευότανε από κάποιον ονόματι Μοσκοφίδη στην Θεσσαλονίκη, ο οποίος πρόσθεσε κάποιους αυτοσχεδιασμούς στο χορό. Από αυτόν πήρε και το όνομα.
24. Κωσταντίν Σάββας: (Οσμάν Αγάς) Φρούραρχος στρατηγός της Πάφρας-Σαμψούντας το 1202. Διαφώνησε με τον Αλέξιο Κομνηνό το 1204 μετά την κατάληψη της Κων/πολης από τους Φράγκους, θέλοντας να κάνει χωριστό κράτος στην περιοχή της Γεζελώνας(Πάφρα-Αμισός-Κάβζα κλπ.). Είναι παραλλαγή του Γιουβαρλαντούμ.
25. Λέτσι: Χορός της περιοχής Κάρς. Παραλλαγή της λετσίνας σε αργό ρυθμό.
26. Λετσίνα: Χορός της περιοχής Κάρς.
27. Μαντήλια: Χορός του Κιουμούς Μαντέν (Μεταλλείο Σίμ) Χορευότανε και στους γάμους, στο δρόμο μπροστά από το ζευγάρι.
28. Μαύρον πεγάδ: (Καρά Πουνάρ) Χωριό της Πάφρας
29. Μαχαίρια: Χορός επίδειξης μαχαιριών. Αναφέρεται στην Κύρου Ανάβαση από τον Ξενοφώντα όταν χορεύθηκε από δύο Θράκες στην Ορντού (Κοτύωρα)



ή Tη μαχαιρί
ή Πιτσάκ οϊνί: Η Τούρκικη ονομασία του χορού
30. Μαχμόρ: Χορός της Νικόπολης (Αξί Κοϊ)
31. Μηλίτσα: Σημαίνει μικρή μηλιά
32. Μητερίτσα: Χορός των παραλίων και των σαλονιών της Τραπεζούντας φερμένος από την Ευρώπη με τραγούδι στην Νεοελληνική γλώσσα (Καντρίλιες). Πήρε την ονομασία του από τον στοίχο "Μητερίτσα μου γλυκιά έχω μια αγαπητικιά"
33. Μονόν Χορόν: (Τέκ καϊτέν) Χορός που χορευότανε από τους αντάρτες της Πάφρας
34. Μουζενίτκον ή Κιμισχαναλίδικον: Η Μούζενα είναι χωριό της Αργυρούπολης. Κιουμουσχανέ είναι η Τούρκικη ονομασία της Αργυρούπολης
35. Μωμογέρια: Υπάρχουν σε διάφορες παραλλαγές ακόμη και σαν θεατρικές παραστάσεις με Αριστοφανικό διάλογο (λαϊκά δρώμενα)
36. Ντολμέ ή Τσολμέ: Χορός της περιοχής Όφι (Ανατολικά της Τραπεζούντας)
37. Ομάλ Μονόν: Απλός χορός με έξι βήματα που δεν χρειάζεται ιδιαίτερη χορευτική ικανότητα και τον συναντάμε στην περιοχή Τσιμεράς στην Αργυρούπολη και στηνΤραπεζούντα.
38. Ομάλ (Κάρς): Ίδιος χορός με τον προηγούμενο με έντονο τρέμουλο στο σώμα.
ή Παϊπούρτ: Πόλη Νοτιοανατολικά της Τραπεζούντας έξω από τα όρια του διεκδικούμενου Πόντου του 1918-1922.
ή Τιζ: Ο ίδιος χορός σε πιο αργή μορφή στο Αγ Ντάγ Μαντέν
39. Ούτσαϊ: Χορός της Νικόπολης με έντονο τρέμουλο με 10 βήματα. Αλλάζει η θέση των χεριών ανάλογα με την περιοχή που χορευόταν.
ή Ούτσαλτι: Σημαίνει 3-6 στα Τούρκικα
ή Κουνιχτόν: Η ονομασία στο Αξι Κιοϊ Νικόπολης από το έντονο τρέμουλοστο σώμα
ή Ομάλ Γαρασάρης Η ονομασία στην Ελλάδα.
40. Πατούλα: Το όνομα του χορού στο Δυτικό Πόντο. Πήρε την ονομασία του από τον στίχο "Τη Πατούλας η μάνα, τ’εμόν η Καλομάνα"
ή Πιπιλομάτενα: Το όνομα του χορού στον Ανατολικό Πόντο. Πήρε την ονομασία του από τον στίχο: "Την Πιπιλομάτεναν, ούϊ ανάθεμά τεναν"
ή Κόρη Κοπέλα: Ο ίδιος χορός σε μικρή παραλλαγή με διαφορετική μουσική όπως ονομαζόταν στην Γαλίαινα.
41. Σαμσόν Χορός της περιοχής Σαμψούντας



42. Σαρικούζ Θα πει ξανθό κορίτσι στα Τούρκικα. Λέγεται ότι είναι ο χορός του θερισμού. Υπάρχει σε διάφορες παραλλαγές, σε πολλέςπεριοχές του Πόντου.
43. Σέρρα: Ο ωραιότερος και διασημότερος χορός. Πήρε την ονομασία του από τον ποταμό Σέρρα. Υπάρχει σε διαφορετικές μορφές ανάλογα με την περιοχή.



ή Λάζικον: Το όνομα του χορού στην περιοχή του Όφεως όχι γιατί ήτανχορός των Λαζών αλλά γατί οι Οφλίδες είναι κάτοικοι της Λαζικής χώρας.
ή Τογιαλίδικον: Το όνομα του χορού στην περιοχή Τόνιας
44. Σερανίτσα ή Χαιρεανίτσα ή Εικοσιένα ή Αρμενίτσα Χορός του Νοτιοανατολικού Πόντου. Πήρε το όνομά του από την περιοχή Χεροίανα όπου χορευόταν. Στην περιοχή της Αργυρούπολης.



45. Σιτόν Μία μορφή ανάποδου μονού τικ. Χορευόταν στην Ιμέρα. Ο χορός πάει προς τα αριστερά.
46. Στενά Δρόμα: (Ταρατσού Σοκακλάρ) Χορός της περιοχής Πάφρας
47. Τάμσαρα Χορός της Νικόπολις. Η μουσική είναι παραλλαγή της "πιπιλομάτενας". Χορευόταν στην Παλτσάνα-Νικόπολις
48. Ταμσάρα Χορός με βάση το Διπάτ. Χορευόταν στα χωριά της ΆνωΜατσούκας & Αργυρούπολις. Η μουσική είναι παραλλαγή της "πιπιλομάτενας"
49. Τέρς (Αγ Ντάγ Μαντέν) Μία μορφή Τρυγώνας με ανάποδο λαβύρινθο. Ο χορός πάει προς τ’ αριστερά.
ή Γέμουρα Έτσι ονομάζεται ο ίδιος χορός στην επαρχία Κακάτσης στην Αργυρούπολη
50. Τέρς (Κιουμούς Ματέν) Η τρυγώνα σε διαφορετική χορευτική και μουσική παραλλαγή. Ο χορός πάει προς τ’αριστερά.
51. Τικ (Μονό): Χορός της Ματσούκας με έξι βήματα



ή Διπλόν Ο ίδιος χορός όπως ονομάζεται στην Γαλίαινα.
52. Τικ (Διπλόν) ήΤικ Σο Γόνατον: Χορός που χορευόταν σε όλο σχεδόν τον Πόντο με δέκα (10) βήματα.
53. Τικ (Τρομαχτόν) ήΛαγγευτόν Χορευόταν ιδιαίτερα στα Κοτύωρα και στο Κάρς.
54. Τίταρα ήΤετέ Αγάτς Παραλλαγή του Γετιέρε σε βήματα και μουσική με βάση το Διπάτ. Χορός της Αργυρούπολης.
55. Τριπάτ Χορός της Ανω Ματσούκας
56. Τρυγώνα Χορευόταν σε παραλλαγές σε διάφορες περιοχές του Πόντου. Πήρε το όνομά του από τον στοίχο: "Ακεί πέραν σ’ορμανόπον η Τρυγώνα η Κορώνα"



57. Τυρφών (Τρύφωνας) Χορός της περιοχής Πάφρας. Ο Τρύφωνας ήταν υπαρκτό πρόσωπο (αρσούης) ο οποίος χόρευε πάντα ανάποδα.
58. Τσοπανλάρ Χωριό ανατολικά της Σινώπης
59. Τσουρτούγουζους Χορός του Κιουμούς Ματέν. Μιά μορφή γρήγορου τικ με τα χέρια κάτω σε διαρκή κίνηση μπρος-πίσω
60. Φόνα Χορός της Αργυρούπολης. Παραλλαγή του Γιουβαρλαντούμ.
ή Αρμενίτσας Ο ίδιος χορός όπως ονομαζόταν στη Γαλίαινα
61. Χάλα-Χάλα Χορός της περιφέρειας Κακάτσης (Αργυρούπολη)
62. Χαλάϊ Χορός του Αγ Ντάγ Ματέν. Ο πρώτος κρατάει μαντήλι.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ...!

Η ιστορία του Ελληνισμού στον Πόντο έχει ως επίσημη αφετηρία την ίδρυση της Σινώπης στα βόρεια παράλια της Μικράς Ασίας από Ίωνες ναυτικούς περίπου το 800 π.Χ. Από τη Σινώπη ερευνητές ίδρυσαν άλλες πόλεις. Η κυριότερη αυτών των πόλεων ήταν η Τραπεζούντα το 783 π.Χ. Οι Έλληνες του Πόντου αναφέρονται από αρκετούς αρχαίους συγγραφείς. Από τον Πόντο καταγόταν ο αρχαίος αστρονόμος Ηρακλείδης ο Ποντικός καθώς και ο ιστορικός και γεωγράφος Στράβων.

Το διάστημα μετά από την οθωμανική κατάκτηση (κυρίως ο 18ος και ο 19ος αιώνας) χαρακτηρίζεται από μεταναστευτικά ρεύματα στη νότια Ρωσία και στον Καύκασο, όπου δημιουργούνται μεγάλες ποντιακές κοινότητες.[1] Στο έργο του Αποσπάσματα από την Ανατολή (1845) ο Γιάκομπ Φίλιπ Φαλμεράυερ περιγράφει τις επαφές του με χριστιανούς ελληνόφωνους Ποντίους, που συναντά ταξιδεύοντας τον Εύξεινο Πόντο. Τους χαρακτιρίζει ως «Βυζαντινούς Έλληνες» και την γλώσσα τους ως «ελληνικά της Ματσούκας».[2] Τους περιγράφει ως ελληνόφωνους που προσκηνούν την Παναγία Σουμελά.[3]

Για την καταγωγή των σημερινών Ποντίων που ζουν στην Ελλάδα γίνονται ακόμα και σήμερα πολλές συζητήσεις. Η επικρατέστερη άποψη στην Ελλάδα είναι πως πρόκειται για απογόνους εκείνων των αρχαίων Ποντίων Ελλήνων που έζησαν κάποτε στην περιοχή [4], φυσικά με τις αναπόφευκτες επιρροές από Λαζούς, Γεωργιανούς, Αρμενίους και άλλους γειτονικούς λαούς.

Ανταλλαγή πληθυσμών...!

Το 1923 σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λωζάνης, πραγματοποιήθηκε ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων και μέσα στη συμφωνία της συνθήκης περιλαμβανόταν και οι κάτοικοι του Πόντου (όπως και αυτοί της Μικράς Ασίας).
θήκη της Λωζάνης, πραγματοποιήθηκε ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων και μέσα στη συμφωνία της συνθήκης περιλαμβανόταν και οι κάτοικοι του Πόντου (όπως και αυτοί της Μικράς Ασίας).

Στοιχεία Πληθυσμού...!

Συνολικός πληθυσμός: 4.000.000 - 4.500.000 παγκoσμίως (κατ' εκτίμηση)
Σημαντικοί πληθυσμοί: Ελλάδα: 2.500.000 - 3.000.000 (κατ' εκτίμηση) [εκκρεμεί παραπομπή]
Γλώσσα Ποντιακά, Ελληνικά
θρήσκευμα Χριστιανοί Ορθόδοξοι